Pijn; een teken van falen of van genezing?
Wat is pijn?
International Association for the Study of Pain (IASP) heeft pijn als volgt gedefinieerd: Pijn is onzichtbaar, pijn is een gevoel, pijn is onaangenaam en pijn voelt als schade. Volgens de Dikke van Dale wordt pijn gedefinieerd als een onaangenaam gevoel in (een deel van) het lichaam.
De meerderheid van de mensen heeft bij pijn negatieve associaties. Wanneer men pijn ervaart heeft men het gevoel dat het lijf niet goed functioneert. Pijn wordt maar in zeer weinig gevallen in verband gebracht met gezondheid. Dit terwijl pijn eigenlijk een heel mooi zinvol signaal van het lijf is. Het grote gedeelte van de reguliere zorg is heden ten dage nog steeds gebaseerd op Evidence Based Medicine. Wat betekent dat een bepaalde methode of de techniek wetenschappelijk onderbouwt moet zijn en bewezen effectief. Uiteraard komt dit de kwaliteit van de huidige zorg ten goede maar er bestaat ook nog Best Practice. Best Practice komt voort uit het ervaren dat een methode of techniek beter werkt maar niet wetenschappelijk is onderzocht. Hoe zou het zijn als deze inzichten in de toekomst nou eens prachtig met elkaar zouden worden verweven? In dit artikel wordt pijn vanuit deze verschillende kanten belicht.
Hoe werkt pijn?
Het woord nociceptie komt van het latijnse woord nocere. Dit betekent schaden of kwetsen. Nociceptie of pijnzin is het vermogen van een organisme om weefselbeschadiging of dreigende weefselbeschadiging waar te nemen. Jij bent de enige die kan vertellen of je pijn ervaart. Pijn is niet meetbaar en ook niet te zien op scans.
Ons zenuwstelsel bestaat uit een tweetal systemen. Het eerste systeem is het centrale zenuwstelsel, bestaande uit de hersenen en het ruggenmerg. En het tweede systeem is het perifere zenuwstelsel. Deze wordt weer onderverdeeld in een somatisch deel met gevoels- en bewegingszenuwen. En een autonoom deel wat de lichaamsfuncties regelt die je niet zelf aanstuurt. Zweten en doorbloeding zijn hier een voorbeeld van.
Schakelstations:
Het centrale zenuwstelsel is de centrale processor terwijl het perifere zenuwstelsel zich uitspreid over het hele lichaam om signalen te verzenden en te ontvangen. Sensoren sturen dus berichten via het zenuwstelsel door naar de hersenen. Dit gaat echter niet rechtstreeks. Het signaal passeert onderweg allerlei schakelsta Etions. Deze schakelstations bevinden zich in het ruggenmerg en in de hersenen. Zij bepalen wanneer een signaal wel of niet naar de hersenen wordt doorgestuurd. lk schakelstation geeft het bericht weer door aan de volgende zenuw, waarna weer een ander schakelstation volgt. Deze schakelstations zijn erg belangrijk en hebben een bijzondere functie. Ze zijn namelijk in staat berichten tegen te houden maar ook te verzwakken of juist te versterken. Schakelstations fungeren als het ware als poortwachters. zij bepalen hoeveel signalen er verder gaan. Hoe verder de poort geopend wordt, hoe meer berichten er worden doorgelaten naar de verschillende delen van het brein.
Pijnervaring:
De hoeveelheid pijn die je ervaart hoeft niet altijd overeen te komen met de hoeveelheid schade in of aan het lichaam. Alleen al de gedachte aan pijn kan een plek gevoeliger maken. Of iemand die een paar nachten slecht geslapen heeft kan juist veel sneller last hebben van bepaalde pijntjes. Of als iemand in de buurt komt van een pijnlijke plek zonder die plek aan te raken dan kun je al meer pijn voelen. En sporters kunnen bijvoorbeeld met een heftige blessure toch door blijven gaan en er pas achteraf achter komen wat de ernst was van het probleem. Er bestaat dus overduidelijk een link tussen het fysieke deel van het lichaam plus de emoties en de verschillende gedachtes.
Pijn en emoties:
Binnen de podotherapie en pedicurewereld wordt er vaak alleen gekeken naar de klacht in relatie met ‘afwijkingen’ in de onderste helft van het lijf. Terwijl de mens ook nog bestaat uit een bovenste helft die prachtig met de onderste helft is verbonden. Naast deze fysieke laag bestaan wij ook nog uit een emotionele laag en een mentale laag. Hier wordt eigenlijk amper naar gekeken terwijl er een hele zinvolle logische link bestaat tussen onze emoties, gedachtes en bindweefsels.
Ons lijf is opgebouwd uit vier verschillende soorten weefsels: platenepitheelweefsel, klierweefsel, vliezen en bindweefsel. Spieren, pezen, banden en botten vallen onder de categorie bindweefsel. Bindweefsel is een vorm van weefsel dat onderdeel uitmaakt van alle organen van het lichaam. Het beschermt de organen en bepaalt hun vorm. De onderlinge beweeglijkheid van organen wordt ook verzorgd door het bindweefsel. Het maakt ons capabel om zelfstandig te kunnen bewegen.
Elk type weefsel wordt aangestuurd door een bepaald deel van het brein. Onze spieren, pezen, banden en botten worden aangestuurd door het hersenmerg, de witte stof van de grote hersenen.
Wanneer je in je leven iets meemaakt wat voor inbreuk zorgt op je eigenwaarde of zelfwaarde worden er bepaalde verbindingen (synapsen) verbroken in dit hersenmerg. In de letterlijke zin gaat het hier om; i k ben niet goed genoeg, ik kan het niet, ik heb verloren. ik kan mij niet verplaatsen of ik kan niet goed wandelen, rennen of springen. In de figuurlijke zin kan iemand de eerste stap niet zetten, voor zichzelf opkomen of een bepaalde situatie niet veranderen
Zolang dit probleem doorloopt, en er dus nog geen oplossing is gevonden door diegene, gaat het lijf cellen afbreken in de desbetreffende pees, spier of het bot. De intensiteit van de ‘’klacht’’ wordt dus bepaald door de tijd tussen het conflict en de oplossing. Let op: In deze fase van celafbouw wordt er nog geen pijn ervaren.
Maar waarom heeft nou juist de ene persoon een spier die het pijnsignaal afgeeft en doet bij een ander het bot pijn? Dit is afhankelijk van de ernst of de zwaarte van het conflict. Hoe heftiger het conflict wordt beleeft, hoe dieper het signaal lijf in gaat. Heb je last van je voet? Dan bepaald het bot, de spier of de pees de ernst van het conflict. ‘’Het heeft mij tot op het bot geraakt!’’
Zoals eerder gezegd zijn er in de eerste fase cellen afgebroken. Denk hierbij dus aan slijtage, verschrompeling of necrose. W anneer je klant een oplossing heeft gevonden voor zijn of haar probleem gaat het lijf van de conflictfase over in de herstelfase. Het is tijd om de pees, spier of het bot weer sterk te maken. Het slimme lijf heeft hiervoor eerst cellen weggehaald zodat de nieuwe cellen beter kunnen gaan hechten. De terugbouw van het bindweefsel gaat van start met behulp van bacteriën. In deze fase ontstaat er mogelijk ook vocht, ontstekingsverschijnselen of koorts. Pas op dit moment in het proces gaat de patiënt pijn ervaren. Aangezien het bindweefsel hier momenteel op zijn zwakst is en het lijf de energie nodig heeft om te herstellen is het voor het lijf tijd om rust te nemen. Pijn is hierbij een zinvol signaal dat je niet toch gaat overbelasten waardoor het bindweefsel mogelijk verder kapot gaat of het herstel minder snel verloopt. Pijn aan spieren, pezen banden en botten is dus vaak een het teken van genezing. Behalve bij acute trauma’s of wanneer er door celafname bijvoorbeeld een zenuw wordt afgekneld.
Therapieën en inzichten
Podotherapeuten, podologen, fysiotherapeuten zien een scala aan klachten aan de onderste extremiteit. Van zenuwpijn tot spierpijn tot pijn als gevolg van acuut letsel. Al deze klachten hebben dus een eigen onderliggende oorzaak. Naast een acute oorzaak worden deze pijnklachten binnen de reguliere therapie vaak gelinkt aan een afwijkende stand van het lijf of overbelasting. Rust, oefeningen, manuele behandelingen, massages tot het aanmeten van steunzolen zijn veel voorkomende therapieën. In vele gevallen verdwijnt de pijn wanneer spieren sterker of juist losser worden gemaakt of wanneer deze bindweefsels worden ontlast met bepaalde hulpmiddelen.
Als therapeut hoor jij waarschijnlijk vaak de verhalen van je klanten over de lichamelijke klachten die zij ervaren. Daarnaast zullen ze ook vertellen over de bijbehorende therapieën die ze al hebben gehad en het effect hiervan. Soms komt na een bepaalde tijd de klacht weer in alle hevigheid terug of gaat het lijf weer terug in zijn oude positie staan. Ditzelfde gebeurd vaak wanneer de steunzolen of andere hulpmiddelen niet meer worden gedragen. Soms hebben je klanten van alles geprobeerd maar niets lijkt te werken. Wanneer deze klacht niet het gevolg is van een acuut trauma zou je eens (voorzichtig) aan ze kunnen vragen of er mogelijk iets emotioneels heeft gespeeld in zijn of haar leven voorafgaand aan de klacht wat impact heeft gehad op de eigenwaarde. Was er ergens een situatie waarin je je niet goed genoeg hebt gevoeld?
Ben je er wel van bewust dat niet elke klant hier voor open staat. Sommige klanten komen puur alleen naar jouw praktijk voor een goede voetbehandeling en niet voor een, in hun ogen, psychologisch gesprek. Zij hebben mogelijk liever niet dat jij je mengt in hun privéleven. Hou het gesprek in ieder geval erg luchtig en dan merk je vanzelf of de klant verder geïnteresseerd is in deze ruimdenkende methodiek.
Take home message
Pijn is een mooi zinvol signaal van het lijf met als uiteindelijk doel puur te overleven. Mensen met klachten aan spieren, pezen, banden en botten hebben vaak een conflict beleefd rondom eigenwaarde of zelfwaarde voorafgaand aan de klacht. Dit is dan ook de richting waarin mensen het moeten gaan zoeken willen ze de dieperliggende oorzaak van de klacht achterhalen. Dit kan een groot conflict zijn geweest zoals bijvoorbeeld twijfels of ze wel een goede partner of vader/moeder zijn maar het kan ook zomaar gebeuren bij iemand die aan alle verwachtingen wil voldoen om goed te kunnen presteren op het werk, bij (top)sport of op school. Weten ze het antwoord op deze vraag zelf niet? Dan is er altijd nog het onderbewustzijn plus het zelfherstellend vermogen van het lijf waar geweldig mee te werken is. Onze ‘diepere laag’ weet exact wat er in de weg zit en hoe het kan worden losgelaten. De combinatie Evidence Based Practice met Best Practice is naar mijn inziens de ideale combinatie. Want ons lijf kan nog zoveel meer dan wij met ons brein kunnen bevatten.
Bronnen:
1: IASP 1994 & 20082. Williams AC, Craig KD. Updating the definition of pain. Pain. 2016;157(11):2420-33. proposed by the IASP Definition of Pain Taskforce Aug 2019.4. Treede R-D, et al. et al. Pain. 2019;160:19–27
2: Bron: Nijs, Wilgen | Boek | 1e druk | 01-11-2010 | 9789031380688